El Temizliği

Aslında bu konu genel olarak aklımızdan çıktığı için bu konu hakkında yazmak istiyordum. El yıkama, çocuklarımıza aşılamamız gereken, kendilerini temiz tutabilmeleri için ilk adımdır. O nedenle aile başlığı altında bunu da eklemek istedim. Aslında sadece el temizliğinin nasıl yapılacağından çok, dilim döndüğünce neden önemli olduğunu aktarmaya çalışacağım. Eğer yapacaklarımızın nedeninin anlarsak ve çocuklarımızın anlamasını sağlarsak alışkanlık haline gelmesi daha kolay olacaktır diye düşünüyorum. Aslında demek istediğim çocuklarımızda ve aile yapımızda bilinç oluşturmak.

El yıkama, önemi özellikleri hemşirelik, tıp gibi medikal alanda eğtim verilen bölümlerin ilk dersleri arasında yer alır. Tabiki bunun da bir nedeni vardır. Temizliğin ilk aşaması hatta temel aşamasıdır. Salgın hastalıkların hızlı bir şekilde yayılmasına sebep olan, hiç bir alakası olmasa bile bir lokasyonun dağıtıcı yer hale gelmesi, bakterilerin bir şekilde oraya ulaşmasının sağlanmasıdır. Bu da genelde insan faktörü ile olur. Dokunduğumuz bakteriler bizim sayemizde taşınabilirler. Gözle görülemeyecek kadar küçük olan, kendi başlarına hareket kabiliyeti olsa da çok kısıtlıdır. Bu nedenle taşıyıcılar aracığıyla çok daha hızlı yeni evlerine, çoğalma noktalarına doğru hareket ederler.

Bakterilen diğer bir deyişle hastalıkların, enfeksiyonların dağılmasında taşıyıcılar her aşamada. Bu nedenle, bu bulaştırma hızı özelikle kalabalık ortamlarda yada fazla sayıda insanın ulaştığı ortak kullanım alanlarında oldukça yüksektir. Bireylerin herhangi bir ortamda, herhangi bir obje-eşya-kişi ile ilk teması nasıl olur. Tabiki elleriyle. Otobüse bindiniz, düşmemek için tutundunuz, bir kafeye girdiniz günde en az 100 kişiyle temasta bulunan başka birine para uzattınız ve para üstü aldınız, ya da eve geldiniz 3 yaşında ki kızınız size sarılmak için koştu ve hiç de kirli görünmeyen ellerinizle onu kucakladınız. Muhtemelen binlerce mikrop ve bakteriyi ellerinizde taşıyor ve bir kısmını da farklı yerlere-kişilere bırakmaya devam ediyorsunuz. Biraz korkutucu gibi görünebilir ancak durum tam da böyledir.

İyi tarafı dünyaya geldikten sonra yavaş yavaş çevremiz ile iletişimimiz arttıkça bünyemiz bu bakteri ve mikroplara karşı kendini dayanıklı hale getirmeye başlıyor. Yani bağışıklığımız artıyor. Sağlıklı bir bünyeniz varsa bunlara karşı genelde vücudunuz direnir ve normal hayatımızı sık sık hastalanmadan gerçekleştiririz. Ancak bazen zamanlarda durum farklı olabilir. Sizin için yeni bir grip virüsü ile karşı karşıya kaldınız ve normal olarak 5-7 günde (Hastalığın normal seyrine göre) hastalığınızı atlattınız. İşte yeterli temizlik ve önlemler ile aslında bu hastalığı geçirmemiş olabilirdiniz.

Hastalıkların yayılmasını engellemede el temizliğinin önemi

Etrafınızdaki, size tanıdık gelen bir kaç davranış şekli ile bu ağı size aktarmaya çalışayım.

İş yerinden arkadaşınızın eşi, çocuğunu okula götürdü ve çocuğunuzun arkadaşının grip geçirmekte olan annesi ile karşılaştı, selamlaştı. E tabi kişi sabahtan itibaren en az 10 kez eline aldığı mendile hapşırmış ve ama zaten elinde mendil olduğu için onu atmış ve ellerini yıkamamıştır. Eşinizin arkadaşı onun eline dokunduğunda, bir kısmı ona geçti. Eşinizin arkadaşı arabaya bindi eve döndü. Sonra arkadaşınız arabayı aldı ve işe geldi. Arada karşılaşıp birebir temas etmiş olmayabilirler. Araba burada ortak nokta ve direksiyondan, içerideki havadan vs. O bakteriler arakadaşınıza oradan da aynı ortamda çalıştığınız için size geçti. Siz de eve geldiniz ve bakteriyi eve taşıdınız. Eşiniz ve çocuğunuzun direkt olarak dışarı teması olmadan bile hasta olma durumunu bu şekilde açıklayabilirsiniz. Bu uzun örgü size biraz zorlama gelebilir ancak bu örgü gün içerisinde çok kez yaşanmaktadır. Burada dağılımda rol oynayan kişilerden bir tanesi el hijyenine dikkat etmiş olsaydı, hastalığın bu kadar hızlı ve kolay yayılmasına engel olacaktı.

Hastalık kaynğı kişi kim ise yani hastalık sahibi olan kişi, onun temel hijyen konusuna dikkat etmesi hastalığın çok daha fazla kişiye geçmesine engel olur. Ayrıca bakterilerin dağılma durumu o kişilerde artık daha bellidir ve kişi bakteri kaynağı olduğunu unutmamalı, önlemlerini almalıdır. Ellerini çok sık yıkamalı, ağız burun maskesi takmalı, ortak el-yüz havlusu kullanmamalı, diğer kişiler ile birebir temastan kaçınmalıdır.Bu önlemler hasta kişinin kendini koruması için değil etrafındakileri koruması için gereklidir. Eşine, ebeveynlerine ya da çocuğuna yani en yakınlarına kendi yaşadığı hastalığı yaşatmamak için gereklidir. Özellikle yakınında yaşayan kişilerden bağışıklık sistemi hassas olan kimseler var ise, bu önlemlere çok daha fazla kulak vermelidir.

El yıkama

El yıkama amacına göre temel olarak 3 ana grupta yer alır. Bunlardan bizim günlük hayatta kullanacağımız ve kullanmamız gereken ilkidir. Sosyal el yıkama. O nedenle sadece ilk grubu ayrıntılı olarak ve kızıma alışkalık kazandırma tecrüblerimi de katarak anlatmaya çalışacağım.

1. Sosyal el yıkama
2. Hijyenik el yıkama
3. Cerrahi el yıkama

1. Sosyal el yıkama

Sosyal el yıkama günlük hayatta özellikle toplum içinde yaptığımız el yıkama şeklidir. Evimzide de sık sık ellerimizi yıkarken yine bu yöntemi kullanırız. Okulda, alışveriş merkezlerinde, sosyal etkinliklerde yani kişi sayısının çok fazla olduğunda, hızlı ve temel bir şekilde elimizde ki kirlerden kurtulmamız gerekir. Bu yıkama türünde sabun ve su kullanırız. Temelde, bildiğimiz fiziksel hareketler ile elimizde biriken kirleri uzaklaştırırız. Günlük hayattaki her el yıkama sosyal el yıkama türüne girer.

• Tuvaletten önce – sonra
• Yemekten yemeden önce- sonra
• Yemek yapmadan önce -sonra
• Hasta kişiler ile temastan sonra
• Bebeğinizin bezini değiştirdikten önce ve sonra
• Para, kredi kartı gibi birden fazla kişi ile temas eden şeylere dokunduktan sonra.
• Sokak hayvanları ile temas ettikten sonra.
• Yerlere direkt ya da dolaylı olarak temas edildiğinde.

Bu maddelerden bir kaçından tekrar bahsedeyim çünkü aile içerisine çocuklarımızın temizlik alışkanlığı kazandırırken bu iki maddeyi özellikle tekrar etmek gerektiğini düşünüyorum.

Tuvalet ve yemek yemeye el yıkama alışkanlığını entegre olarak vermeliyiz. Yani çocuk daha kendi başına yemek yemiyor olsa bile, mama sandalyesine oturtmadan önce ellerini sabun kullanmadan sade su ile yıkayabilirsiniz. Ya da su bazlı, katkısız olarak kullanılan ıslak mendilleri de tercih edebilirsiniz. Yemekten önce el yıkadığımızda bildiğiniz gibi ellerimizdeki bakterileri yemeğimize ve ağzımıza değmesine engel olmuş oluyoruz. Yemek yedikten sonrada zaten el yıkama işlemi ile tamamlanması gerekiyor.

Diğer önemli nokta da tuvaletten önce ve sonra el yıkamanın yapılması. Genelde tuvalet kullanımından sonra ek yıkama daha yaygındır ancak özellikle kız çocuklarının tuvalete girmeden önce el yıkama alışkanlığı edinmesi çok önemlidir. Kadınlar, maalesef genital bölge yapıları nedeniyle dışarıdan bakteri ve mikrop alınmasına daha açıktır. Dolayısıyla daha dikkatli olmalıdırlar. Genital bölge temizliği yapılırken ellerinde dışarıdaki ortamlardan taşıdıkları bakteriler bulunmamalıdır. Eller sabunla yıkanmalıdır.

Kızım ile “Mikropçuklar nasıl gezer?” etkinliği

Biliyoruz ki el temizliği şart ama bunu çocuklarımıza bunu anlatmamız gerekiyor. Biz evde kızım ile bir temizlik etkinliği yaptık. Daha doğrusu bunu mikropların nasıl yayıldığını görelim etkinliği olabilir.

Üç buçuk yaş civarındaydı çocukar için kullanılan parmak boyaları evimizde çeşitli oyuncaklarının ve eşyaların üzerine sürdük. Örneğin yıkanabilir oyuncak bebeğinin, su içtiği bardağa, bisikletinin, scooterının üzerine farklı renklerde olacak şekilde parmak boyasını sürdük. Ancak bu etkinlikten önce hatta uzun süre ve çok kere mikropları göremediğimizden ancak onları ellerimizde yaşayabileceğinden çokça bahsetmiştik. Çoğu kez el temizliğini ve sabah kalktığında yüz temizliğinin neden gerekli olduğuna ikna etmeye çalışırken. Burada ona başlarken diyelim ki bu boyalar oyuncaklarında yaşayan mikropçuklar olsun dedik. Bakalım çok fazla gidebiliyorlar mı? Önce oyuncakları ile oynamaya başladı, boyaların tamamını dağıtmaya çalıştı, sonra su bardağını tutmak istedi vs. vs. Sonra tüm renkleri her yerde görmeye başladık. Renkler karıştı, hiç boya sürmediğimiz diğer oyuncakları, kapı kolları her yerde boya vardı.

Etkinliğimizi tamamlarken ona bunların nasıl olduğunu sorduk, sebeplerini tane tane seviyesine göre anlattık. Ellerini yıkadığında boyanın tamamı gidince dokunduğu yerleri artık boyamadığını ve sık sık yıkarsak ellerimizin sürekli gözlerimizle göremediğimiz mikropçuklardan arındığını anlattık. Artık çıplak gözle görülemeyen kirlilik kızım için görünür bir hal aldı. Hadi ellerimizi yıkayalım dediğimizde mikropları temzleyelim diye o söylüyor. Onun için soyut olan bir kavramı somutlaştırarak işleri daha kolay hale getirdik.Bizim için güzelve eğlenceli oldu. E tabi onlar için renkler işin içindeyse bildiğiniz gibi tüm etkinlikler güzeldir. Ayrıca anne olarak koltuk gibi bazı eşyalara yaklaşmadan bu etkinliği bitirebildiğime çok sevindim. Kalıcı bir izimiz olmadı.

Bence Çocuklar çok küçük yaşlardan itibaren bu alışkanlıklara maruz kaldıklarında, kişiliklerinin bir parçası hale geliyor ve hayatlarının sonraki zamanlarında bir şekilde onun parçası oluyor. Bana kalırsa onların bu küçük kişilik parçalarının, hayatlarına değerli ve olumlu bir özellik katmalı.

Eller nasıl yıkanmalı

Sebeplerini anlattığıma göre eller nasıl yıkanmalı ayrıntısına girebilirim. Sosyal el yıkamada eller ıslatıldıktan sonra yeterli miktar sabun ile güzel bir şekilde köpürtülerek tüm elin yüzeyine temas edecek şekilde yıkanmalıdır. Yıkama en az 10 saniye ancak ideal olarak 20 saniye sürmelidir. Eller her kirlenmeden sonra mutlaka yıkanmalıdır.Aşağıdaki resimde el yıkamanın nasıl yapılacağına ve el hareketlerinde nelere dikkat edilmesine dair fikir sahibi olabilirsiniz.

Ayrıca aşağıda hijyenik olarak el yıkamaya dai bir şablon daha paylaşıyorum. Daha hijyenik ve detaylı bir temizlik için bu şablondaki hareketlerden faydalanabilirsiniz. Parmak araları, tırnak içleri, avuç içi elin diğer yüzeylerine göre bakteri üremesi açısından daha elverişlidir. Zaten genelde de bu bölgeler kir ve pis ile daha önce ve daha fazla temas ederler.

Umarım fayadalı bir yazı olmuştur, düşüncelerinizi yorumlarda paylaşın lütfen.